جای خالی سورنَی در موسیقی هزاره‌گی

سورنی از سازهای بادی و بسیار قدیمی است که از گِل ساخته می‌شود. کارل انگل در کتاب آلات موسیقی (Musical Instruments) ذیل چین، آلۀ موسیقی بادی را معرفی کرده است که مردمان چین در روزگاران قدیم آن را از گِل پخته می‌ساخته‌اند. نام چینی این آله را (hiuen) نوشته است. البته در جای دیگر آن کتاب از سورنی (surnay) نیز نام برده و آن را یکی از آلات موسیقی شرقی دانسته است. البته من در برخی از آهنگ‌های چینی دیده‌ام که دقیقاً از همان سورنی که ما در کودکی می‌ساختیم، استفاده می‌کنند.

ما در زمان کودکی،این آلۀ موسیقی را از شیرگِل (نوعی گل نرم) می‌ساختیم که شکل مخروطی داشت. داخل آن خالی بود و سر مخروط یک سوراخ داشت که در آن پف می‌کردیم و معمولاً دو سوراخ نیز نزدیک قاعده مخروط بود که نُت‌های صدا توسط آن با انگشتان تنظیم می‌شد. قاعده و ارتفاع آن به قطر حدوداً پنج سانتی متر بود. برای اینکه صدای خوب تولید کند، آن را در آتش پاجه (پُخته) می‌کردیم. قابل ذکر است که «سورنی» با نی متفاوت است. نَی را «توله» می‌گفتیم.

در موسیقی محلی (فولکلوریک) هزاره‌گی تا کنون من ندیده‌ام که از این آلۀ موسیقی قدیمی و ناب استفاده شده باشد. به همین دلیل پیشنهاد می‌کنم که هنرمندان عزیز ما آن را نیز در ترکیب آلات موسیقی خویش جا دهند تا از یک طرف این آلۀ موسیقی ناب به مثابۀ میراث فرهنگی کشور ما حفظ شود و از سوی دیگر به غنای کمپوز نیز کمک کند.

محمد ستوده